Zijn krakende Amerikanen ons voorland?

Het krakende register waarin Amerikaanse vrouwelijke sterren als Katy Perry en Kim Kardashian al jaren hun zinnen eindigen, blijkt niet typisch vrouwelijk. Ook de mannen op het continent praten met vocal fry. Hoelang duurt het nog voordat deze, vaak irritant gevonden, manier van praten overwaait naar Nederland?

Wie goed naar de radio luistert, zou kunnen constateren dat de trend al naar Nederland lijkt over te zijn gestoken. Brigitte Kaandorp zong het ultieme vocal fry-lied namelijk al jaren voordat het een hype werd: ,,Ik heb een heel zwaaaarrrrrrr levuuhhhhh. Ech heel zwaaaarrrrr."

Robin van Veen, zangcoach bij de The Voice of Holland namens de Babette Labeij Music Acadamy, vertelt dat zangers vocal fry al sinds jaar en dag gebruiken om kleur te geven aan een nummer. ,,Als je eenmaal weet wat het is, hoor je het overal om je heen. Vooral bij het aanzetten van noten hoor je dat zangers het gebruiken. Denk aan Sam Smith, Adele, Chris Martin en Adam Lambert. En ook Dinand Woesthoff van Kane of Alain Clarke voegen op die manier sfeer toe aan een lied."

Het is volgens de zangcoach dan ook bepaald geen nieuwe techniek. ,,Uit onderzoek blijkt dat de Amerikaanse vrouwen het nu gebruiken om desinteresse en koelheid uit te drukken. Maar fry is niet iets wat net ontdekt is." Ook logopedist en stemdocent Alex Boon vertelt dat het bepaalde stemgebruik eigenlijk een oud fenomeen is. ,,Als je minimale spanning op je stembanden zet bij het praten, dan ontstaat er een chaotische trilling van de stemplooien. Die veroorzaken vervolgens het ratelende geluid."

In de spreektaal duikt fry, wanneer je er op gaat letten, ook in Nederland best vaak de kop op. NOS-nieuwslezers als Herman van der Zandt en Annechien Steenhuizen, maken zich er zelfs wel eens schuldig aan volgens Alex Boon. ,,Herman heeft een hele lage stem en als hij die ook maar een beetje ontspant ontstaat de trilling."
 

Taalvernieuwers
Volgens Paul Boersma, docent fonetische wetenschappen aan de UvA, heeft het typische stemgebruik in Nederland nog niet de aandacht getrokken van wetenschappers. Dat wil volgens de docent nog niet zeggen dat de klank niet doorgedrongen is tot onze taal: ,,Het zou zo maar kunnen dat mijn dochter van 16 zo praat met haar leeftijdsgenoten."  Het komt volgens de wetenschapper wel vaker voor dat jonge vrouwen, zoals nu ook het geval is in Amerika, de taal ontwikkelen. ,,De Gooische 'r' is begonnen in Rotterdam of Het Gooi onder jonge vrouwen. Je hebt dus een bepaalde generatie, die nu een jaar of 40 is, waarbij vrouwen op die manier de 'r' uitspreken en mannen niet." De meiden van toen hebben hun uitspraak doorgegeven aan hun zonen, waardoor ook mannen nu met de Gooische 'r' besmet zijn.  

Ook Jan Stroop , taalkundige en ontdekker van het Poldernederlands is er van overtuigd dat taalvernieuwing begint bij jonge vrouwen. ,,En dat heb ik niet verzonnen. Dat is algemeen bekend binnen de sociolinguïstiek" (de wetenschap die de relatie tussen taal en een sociale groep onderzoekt, red.)  ,,Taal is een manier om je maatschappelijk te bevestigen. En vrouwen blijken daarin vaak voorop te lopen." Logopedist Boon is het met hem eens. ,,Als iedereen in jouw omgeving met een vocal fry praat, ga je dat vanzelf ook doen. Het is een manier om je ergens bij aan te sluiten."

'Irritant'
De overdreven vocal fry die in Engelstalige gebieden al een aantal jaar opduikt, doet volgens Pauline Van Aken Nederland nog niet aan.  De stemspecialiste en presentatietrainer is toevalligerwijs net terug van twee weken vakantie in Engeland, waar ze het gebruik op straat hoorde. ,,Al die meiden praten daar zo onderling. In Brighton liep ik achter wat jonge meisjes op straat die echt als ladies van de upperclass klonken. Toch is het typisch Engels en Amerikaans. Als in Nederland iemand kraakt, gaat dat voornamelijk onbewust en dan wordt er al snel gezegd 'wat een irritante stem.'"
 
En wanneer je jezelf toch stiekem betrapt op deze modegrill? Het is af te leren. Meer kracht achter je stem zetten of iets hoger gaan praten zouden het werk al moeten doen. Maar helaas voor de oudere lezer, op een bepaalde leeftijd is er volgens stemdocent Boon in ieder geval geen ontkomen meer aan. ,,Wanneer je ouder bent gaan je spieren verslappen en heb je nou eenmaal geen krachtige jonge stem meer."

Delen: